Wat is het?
E-learning is een koepelterm voor elk elektronisch programma of technologisch hulpmiddel dat gebruikt wordt om onderwijsactiviteiten te ondersteunen of toestaat om te communiceren tussen leerkracht en leerlingen of leerkrachten onderling. Hier kunnen verschillende tools onder vallen, gaande van platformen om schoolmateriaal te raadplegen en testen af te nemen (elektronische leeromgevingen zoals bijvoorbeeld Smartschool, Moodle, etc.), tot programma’s die het mogelijk maken om op een interactieve manier te communiceren (bijvoorbeeld Microsoft Teams, Google Edu, maar ook PollEverywhere, Kahoot!, etc.). Het gebruik van tablets of pc’s in de klas waar leerlingen oefeningen op kunnen maken of educatieve spelletjes kunnen spelen valt ook onder het begrip ‘e-learning’.
E-learning tools staan vaak toe om een ‘virtuele klas’ te creëren waar leerkrachten studiemateriaal kunnen verdelen, toetsen kunnen afnemen en ze kunnen communiceren met hun leerlingen. Vooral in tijden waar afstandsonderwijs aan belang wint, wordt er vaak beroep gedaan op e-learning tools. Naast de vele voordelen die e-learning kent, zijn er ook risico’s verbonden aan het gebruik van deze tools.
Aandachtspunten bij het gebruik van e-learning tools
De e-learning tools verzamelen en verwerken de persoonsgegevens van leerlingen en leerkrachten. De Algemene Verordening Gegevensbescherming (‘AVG’) legt voor het verwerken van persoonsgegevens bepaalde verplichtingen op die de school en de aanbieder van het platform moeten respecteren. We geven hier een woordje uitleg over de belangrijkste verplichtingen bij het gebruik van een e-learning platform.
Voordat je als school of leerkracht beroep doet op een e-learning tool, moet je over enkele vragen grondig nadenken en dit documenteren. Je moet op voorhand nauwkeurig bepalen of het noodzakelijk is om beroep te doen op de e-learning tool en voor welke doeleinden je de tool gebruikt. Probeer bij het beschrijven van de doeleinden voor elk gebruikt platform zo specifiek mogelijk te zijn en vermijd vage termen zoals “noodzakelijk voor educatieve doeleinden”. Weeg zorgvuldig de voor- en nadelen van de tool af en ga na welke gegevens de e-learning tool van de leerlingen verzamelt. Ga ook na of er geen alternatieven bestaan die minder persoonsgegevens van de leerlingen of de leerkrachten verzamelen. Als je bijvoorbeeld als leerkracht een online quiz wilt organiseren, ga op zoek naar verschillende tools die dit mogelijk maken en weeg ze met elkaar af. Als tool A van de leerlingen de naam, het e-mailadres, de leeftijd en het gsm-nummer vraagt om de quiz te kunnen spelen en tool B alleen een gebruikersnaam vraagt om de quiz te kunnen spelen, kies dan voor tool B omdat deze minder persoonsgegevens verzamelt. Vermijd het gebruik van e-learning tools die de persoonsgegevens doorgeven aan derde partijen, zoals bijvoorbeeld adverteerders.
Daarnaast is het belangrijk om vast te leggen op welke wettelijke grondslag je beroep doet om gebruik te maken van een bepaalde e-learning tool. Als je het gebruik van een e-learning platform wil invoeren, dan moet je kunnen aantonen dat het gebruik van een dergelijke toepassing noodzakelijk is voor het uitvoeren van een taak die je in het kader van het algemeen belang uitoefent (bijv. de onderwijsopdracht van de school). Ook hier moet je als school of leerkracht vastleggen wat deze taak van algemeen belang is en waarom het noodzakelijk is om gebruik te maken van een e-learning tool om deze taak te kunnen vervullen.
Naast de bovenstaande aandachtspunten legt de AVG nog enkele andere verplichtingen op die belangrijk zijn om te vermelden. Om te beginnen moet de school een zogenaamde verwerkingsovereenkomst afsluiten met de aanbieder van een e-learning platform. Je moet als school ook zorgen dat de persoonsgegevens verzameld door een e-learning platform zo goed mogelijk beveiligd worden, bijvoorbeeld door een veilige verbinding met de website van het platform. Als je vermoedt dat de aanbieder van de e-learning tool de persoonsgegevens niet op een juiste manier beveiligt, mag je de tool niet gebruiken en zoek je best naar een veiliger alternatief. Als het gebruik van een e-learning platform een hoog risico voor de privacy van de leerlingen oplevert, moet je ook een gegevensbeschermingseffectbeoordeling ( ‘GEB’) uitvoeren. De GEB heeft als doel inzicht te geven in de risico’s die de verwerking oplevert voor de leerlingen en in de maatregelen die de school zal nemen om de risico’s af te dekken.
Als je als leerkracht een bepaalde tool wil gebruiken, overleg dit dan steeds met jouw school of directie. Zo kan er samen worden nagegaan welke persoonsgegevens de tool verzamelt, of dit noodzakelijk is en welke waarborgen er geboden worden. Als school is het ook aangeraden om een algemene richtlijn op te stellen met de aandachtspunten voor de leerkrachten waarop ze beroep kunnen doen als ze een e-learning tool willen gebruiken.
Ten slotte is het belangrijk om als school of leerkracht de leerlingen en ouders voor het gebruik van een bepaalde e-learning tool op een duidelijke en begrijpelijke manier te informeren. Dit kan bijvoorbeeld aan de hand van een Q&A of FAQ op de website van de school of in het schoolreglement. Leg hen uit welke gegevens er verzameld worden en waarom dit nodig is. Zorg ook dat de ouders en leerlingen op de hoogte zijn van hun rechten met betrekking tot de verwerking van hun persoonsgegevens en hoe ze deze rechten kunnen uitoefenen. Deze rechten omvatten onder andere het recht van inzage, het recht op de verbetering van onjuiste persoonsgegevens en gegevenswissing.
Checklist voor leerkrachten bij het gebruik van een e-learning tool
- Waarvoor wordt de online tool gebruikt?
- Kan de onderwijsactiviteit plaatsvinden zonder gebruik van de online tool? (is het noodzakelijk om de tool te gebruiken?)
- Welke persoonsgegevens verzamelt de tool?
- Aan welke derde partijen geeft de tool de persoonsgegevens door?
- Zijn er andere, gelijkaardige tools die minder persoonsgegevens verzamelen?
- Is de verbinding met de tool beveiligd?
- Heb ik over het gebruik van de tool overleg gepleegd met de directie?
